Als mahjong Nederland verovert wijdt de pers lange artikelen aan het fenomeen. De toon is vooral spottend en soms ook waarschuwend. Mahjong is een voorbijgaande gekte, menen de journalisten.

Dagblad Het Vaderland waarschuwt op 3 maart 1924 zijn lezers voor de onmiskenbare gevaren van mahjong.

Het verleidelijke Mah-Jongg-spel

Mah-Jongg, het kaartspel dat ook in ons land langzamerhand bekend wordt, en het bridge overal in de wereld zware concurrentie aandoet, is een spel dat uit China via de Vereenigde Staten naar Europa is gekomen. Tweeduizend jaar geleden speelden de Chineezen het al, waaruit blijkt dat goede dingen niet altijd op staande voet worden geapprecieerd. Het epithon “goed” moet echter niet al te letterlijk worden opgevat; “goed” is dit spel alleen voor menschen die op sensatie belust zijn, en die worden, wat Mah-Jongg betreft, niet teleurgesteld in hun verwachtingen.

Geweldige risico’s

Verder is er weinig “goeds” aan Mah-Jongg, dat met 136 kaarten op plankjes wordt gespeeld, en waarvan de bekoring hoofdzakelijk schuilt in de geweldige risico’s en de meest onverwachte verrassingen die het meebrengt.

Het vreemde is dat Mah-Jongg in [.. .] de Westersche landen […] ook door de aristocratie beoefend wordt, terwijl het in China alleen gespeeld wordt door de laagste klassen van de bevolking. Wat in China tot de élite wordt gerekend, speelt geen Mah-Jongg, of doet het stiekem.

Openlijk meedoen aan Mah-Jongg is er zoo ongeveer hetzelfde als bij ons klaveraas-spelen in het openbaar. De Chinees van standing laat dit na.

Maatschappelijk kwaad

Zelfs wordt Mah-Jongg er hier en daar bestreden als een gevaarlijk tijdverdrijf, als een maatschappelijk kwaad. En in de “Christian World”, een christelijk Engelsch weekblad, las ik dat de christelijke Chineezen te Hong Kong een petitie hebben gericht tot het verbond van Britsche missionarissen waarbij werd aangedrongen op bestrijding van Mah-Jongg in de Westersche landen. Want, heet het, de populariteit van dit spel onder de gegoede blanken blanken in Amerika en Engeland begint in China merkbaar te worden, waar de gegoede Chineezen redeneeren dat zij toch eigenlijk ook wel kunnen doen wat men onder de betere standen in Europa en in de Verenigde Staten openlijk bedrijft: Mah-jongg spelen.

Een Chinees nu, die speelt, staat voor niets. Onze politie weet ervan mee te praten en constateerde dien hartstocht voor het spel bij de groote schoonmaak die zijn onder de Chineezen hield toen moord en doodslag te Amsterdam wat al te veelvuldig onder de gele broeders voorkwam.

Mah-Jongg schijnt van alle hazardspelen het meeslependst, en dat is een lelijk ding. Wel zijn de christelijke Chineezen van Hong Kong voor ons niet de aangewezen voorlichters, en wel geldt voor het Westersch karakter niet wat voor het Oostersch karakter geldt, maar erg happig op het populariseeren van Mah-Jongg behoeven we toch niet te zijn.

Obsessie

Want dit spel schijnt inderdaad een obsessie te worden voor ieder die eraan gaat wennen. Dat weten de Chineezen die zich hebben gevestigd in Westersche steden, ook, en maken er gebruik van.

New-York, San-Francisco, Chicago en andere Amerikaansche steden hebben in de Chineesche wijken hun Mah-Jongg-holen, en die zijn ook te vinden in twee Europessche steden: Londen en Liverpool.

Daar, in die wijken waar de zonde heerscht, en verderf om zich heen spreidt, daar zoeken de liefhebbers de Mah-Jongg-huizen op. De meeste van die inrichtingen hebben een algemeene speelzaal waar aan verschillende tafeltjes wordt gespeeld, en drie of vier kleinere vertrekken die aan besloten gezelschappen worden verhuurd.

Plaatsen des verderfs

Snaterende Chineezen, blanken uit alle lagen der maatschappij, zeelui, prijsvechters, maar ook dames en heeren, uit de society, menschen, die nieuwe sensatie, “young bloods” die avontuur zoeken, van alles is er te vinden. En ook vele dames uit het Londensche West-End komen hier naar toe om haar hartstocht voor Mah-Jongg bot te vieren; een bonte stalenkaart van gelukzoekers, boeven en bohemiens treft men in de Mah-Jongg-huizen aan, en lang niet al de onevenwichtigen die hier belanden, komen er zonder geestelijke of materieel nadeel af. Menige dame die sensatie kwam zoeken in deze plaatsen des verderfs, werd het slachtoffer van afpersers die haar nachtelijke excursies dreigden openbaar te maken wanneer hun stilzwijgen niet werd gekocht.

Alles welbeschouwd hebben de christenen van Hong Kong misschien geen ongelijk wanneer zij waarschuwen tegen het verleidelijke Mah-Jongg-spel.

Met dank aan Jac. D. van Niehoff, IJsselstein

In de Provinciale Groninger Courant van 20 maart 1924 wijdt de correspondent in Londen een lang artikel aan zijn aangename kennismaking met het nieuwe Chinese spel.

Engelsche Brieven

(Van onzen Londenschen Correspondent)

Mah Jongg.

Londen. 12 Maart 1924.

Het is duidelijk, dit is een Chineesche naam. En de menschen, die het kunnen weten, zeggen dat de uitspraak is: „mah-jon”. Misschien is de naam u reeds lang vertrouwd…. en het spel, dat den naam draagt, ook.

In elk geval zal ik hier geen handleiding geven voor het spel, maar alleen iets trachten weer te geven van zijn plaats in de huidige Londensche samenleving en er wat omheen praten. Er zijn menschen geweest, die mij — zonder van kleur te verschieten — hebben verteld, dat het spel even oud is als het graf van Tutankhamen; dat reeds duizend jaren voordat Confucius het licht van zijn wijsheid over China deed schijnen, de visschers van dat land in uren van stormbeproeving heil zochten tegen zeeziekte door hun gedachten te concentreeren op Mah Jongg, zijn van mystieke teken voorziene “steenen” en zijn wisselvalligheden. Dit is slechts één theorie over den oorsprong van Mah Jongg. Er zijn er nog vier of vijf, even aantrekkelijk, even romantisch; even krachtig werkend op een foute verbeelding.

Lang niet zo oud

Maar een nuchter man, die China kent als zijn eigen zak, heeft onlangs in het meest gezaghebbende dagblad van Engeland uitgelegd, dat Mah Jongg niet ouder dan vijftig jaar was, dat de Ver-Oostersche mystiek en nobele anticiteit er vreemd aan waren en dat het niet meer was dan een van de vele gokspelen waaraan China, waar men van gokken houdt, zoo rijk is. Dit was een slag voor die leden der Londensche “society ” die prat gingen op het bezit van „zeer oude, zeldzame Mah Jongg-stellen” en die u met een mengeling van trots en veneratie hun doos met treurig vervallen stukken toonden. De ingewijde wist spoedig beter. Maar de commercieele mannen van Amerika hadden inmiddels hun slag geslagen.

Want het is Amerika geweest, dat in dit Mah Jongg een prachtige handelszaak heeft gezien, “a fine proposition”, zooals zij het uitdrukken. De handelaars in New-York en andere centra van “business” in de Vereenigde Staten brachten de verhalen in de wereld over de ongelooflijke, oudheid van het spel; zij waren het, die het met mysterie en “romance” omringden, wel wetend, dat zooiets bij het publiek van de wereld inslaat. Amerikaansche handelsmannen denken namelijk altijd in wereldtermen en wereld-afmetingen.

Geen waarheid

Zelfs het blad van Henri Ford, de “Dearborn Independent” heet het, dat een zorgzaam vriend mij geregeld uit Amerika toezendt en dat zich niet heelemaal ten onrechte “de verkondiger van de verzuimde waarheid” noemt, liep er met Mah Jongg in, en vertelde zijn aan de waarheid en niets dan waarheid gewende lezers, dat het spel vierduizend jaar geleden werd uitgevonden door een Chineeschen visscher om met zijn mannen den tijd te korten, wanneer er ten gevolge van stormweer niets te visschen was. Men herkent in deze mededeeling het oer-verhaal, aan handelshersens in Manhattan ontsproten, al rept Henri Ford dan ook niet van zeeziekte.

De Chineezen zijn verwoede Mah Jongg-spelers. Ik weet het uit de eerste hand. Zij zijn ook kieskeurig en danken een spel af. wanneer het vuil en onoogelijk is geworden (..)

Bewondering

Nu dit inleidende woord Mah Jong weg heeft getrokken uit de sfeer van mystiekerigheid en Oostersche oudheid — waarin het niet behoort — kan ik zoveel te hartelijker mijn bewondering bekennen voor het spel als spel. Want het is aantrekkelijk en boeiend en de bloemrijkheid der benamingen en het Chineesche karakter (al is het dan ook niet oud-Chineesch) verleenen er bijzondere bekoring aan. Het exotische. vooral dat wat herinnert aan dien haard der menschheid aan de Gele Zee, trekt ons nu eenmaal aan.

Om aan mijn onderwerp, dat nipt specifiek Engelsch is, het cachet te geven, dat van een Londenschen Brief-schrijver mag worden verwacht, stel ik mij voor U het een en ander te vertellen van mijn eersten en tot nu toe eenigen Mah Jongg-avond in Londen.

Uitstekende gastvrouw

De gastvrouw was geheel voor haar taak berekend en regelde den avond in overeenstemming met haar begrippen van Engelsche gastvrijheid en haar idee van hoe Mah Jongg het best kan worden genoten. Zij had haar vertrekken met die subtiele middelen. waarvan de vrouw het geheim bezit, herschapen in een gezellig, schemerig, warm interieur, waar de atmosfeer – ze mocht dan al niet Oostersch zijn — alle gedachten aan een killen Londenschen avond, die buiten heerschte, uitsloot. Twaalf kaarsen in candelabres op schoorsteenmantels en tafels zorgden voor het licht. Over kussens en stoelen lagen Turksche kleedjes. Op een tafeltje, afkomstig uit Egypte, stond een bowl met gouden drank er in, een Tsjechisch recept van brandy, thee, vruchtensappen, kruidna-gelen, aqua natura en nog wat ingrediënten.

Een der gasten was een vermaard Amerikaansch journalist, die ons, voordat wij onze hersens met Mah Jongg gingen pijnigen, onthaalde op griezelige verhalen van avonturen in Arabische woestijnen. Er was een jonge kapitein van het Britsche leger, die eerst kortelings uit Konstantinopel, waar hij als „intelligence officer” (voor den spionnagedienst) bij den staf van generaal Harrington had gewerkt. Hij gaf ons kijkjes in het leven van den pas afgezetten sultan, even belangwekkend als vriendelijk en gunstig voor den persoon van dezen laatsten der Kaliefen.

Russische shawl

Uw scribent vond belangstelling voor de schildering van het tooneel, dat de Arnhemsche schipbrug kan bieden, wanneer er een sleep door moet. Dat men een brug gedeeltelijk wegroeit is voor U en mij een gewoon ding, maar kan voor een man, die door Arabië heeft gezworven of door de hallen van Yildiz Kiosk heeft gewandeld, verrassend en vreemd zijn. En onze gastvrouw vertelde, hoe zij aan de Russische shawl was gekomen, welke haar bedekte, waar haar Engelsch avondkleed het niet deed. Er waren meer gasten, vrouwen en mannen. En aller emplooi was de journalistiek. In landen als Engeland en Amerika, die hun pers-menschen naar de onwezenlijkste gebieden van de wereld sturen, kan men op journalistieke „social evenings” belangwekkende typen ontmoeten.

Het was een vondst van de gastvrouw om de grootste avonturiers wat te laten vertellen van hun ervaringen, voordat de Mah Jongg-partij zon beginnen. Wij wierpen steelsche blikken naar de Mah Jongg tafels, waar de kabalistische teekens op de vreemdsoortige dominosteen-achtige blokjes, door kaarslicht beschenen. herin­nerden aan Oostersche tempels, waar in half-licht de figuren en idolen ontzag wekken in de harten der geloovigen. Waren wij niet de discipelen van de Mah Jongg-culte? Waren de verhalen van Turksche (..?) heerschers en Arabische nomaden geen deel geweest van het ritueel, dat onze gemoederen ontvankelijk moest maken voor den dienst aan Mah Jongg! Was de zin voor exotiek en mysterie niet reeds vaardig over ons geworden?

Buitenissig brouwsel

De gouden drank gloeide in zijn kristallen kom. Hij was onschuldig, ondanks de brandy en het natuurlijke water. Maar het was niettemin een buitenissig brouwsel, vervaardigd net behulp van een vergeeld receptenboek, dat de grootvader van onze vriendin op journalistieke zwerftochten door Bohemen als buit had weten mee te sleepen. Konden wij het helpen, dat die kom voor onze gehypnotiseerde hersenen den gewijden drank bevatte, die voor den eeredienst van Mah Jongg wordt geplengd?

En toen begonnen wij. Mah Jongg heeft 98 (..?) stukken, verdeeld in series en groepen; de teekens van Chineesche allure stellen draken voor en karakters, cirkels en bamboes en de vier winden van den hemel. Men speelt met zijn vieren. En ieder krijgt dertien stukken. Men begint de stukken op te bouwen, als een muur, vormend een vierkant. En het is noodzakelijk dien muur netjes op te bouwen. en zoodanig, dat de hoeken goed aansluiten, daar anders de booze geesten binnen kunnen komen. De opening van het spel behoort – als het spel zelf- formeel en waardig te zijn.

Afbouwen

Men dankt stukken af en bouwt (niet breekt) den „Chineschen muur” af, ieder op zijn beurt, makende voor zichzelf een selectie, zoodat men drie van één soort of drie opvolgende stukken kan verzamelen. Wie er in slaagt zijn dertien steenen te rangschikken in vier series van drie groepen, -met een “paar”…. die roept Mah Jongg! en is winner. Men heeft er gauw den slag van beet, maar de finesse zal men eerst bij langdurig ervaring te pakken krijgen. Een eenigszins bevredigende uitlegging van het spel vereischt vele kolommen. En de lezer, die het spel niet kent en er meer van wil weten, zal daarvoor zeker in Nederland gelegenheid en middelen vinden.

Uw scribent had, toen hij het voor het eerst speelde, de veine een “blinde Mah Jongg” te kunnen samenstellen. Dat vond hij maar een bedenkelijk genoegen, omdat hij nooit gelegenheid had “Pung”, “Chow” of “Kong” te roepen, hetgeen men soms doet, indien men een door een anderen speler verwaarloosden steen ten eigen bate wil aanwenden, en hetgeen voor den beginner een prettige bezigheid is. Maar de deskundigen onder het gezelschap vertelden hem, dat zijn „blinde Mah Jongg” het summum van Mah Jongg-glorie was. Ik schreef mijn geluk toe aan den diepen geest van ontzag, waarmede ik het Mah Jongg-mysterie was tegemoet getreden, en aan den gouden drank van Tsjechië, welken ik de eer had aangedaan, welke hem toekwam.

En nu heb ik weliswaar weinig van het verloop en de eigenaardigheden van het spel zelf verteld…. maar ik hoop niettemin, dat dit praatje voor den vaak u niet onwelkom is geweest.

Met dank aan Jac. D. van Niehoff, IJsselstein

Het Handelsblad van 26 juli 1924 wijdde een lang artikel over het nieuwe Chinese spel dat zo’n furore maakte in Nederland.

Mah-Jongg

Omtrent de herkomst van het spel verkeert men in het onzekere. Vijf jaar geleden was het buiten China nog onbekend. Thans volgt het als gezelschapsspel onmiddellijk op bridge en dreigt het dit zelfs te overvleugelen.

Dertig jaar geleden was in China Mah-Jongg nog weinig bekend, ondanks dat het thans door enthousiasten (lees fabrikanten en exporteurs) wordt aangeboden als het spel, dat Confucius speelde ter afwisseling zijner philosophische overpeinzingen.

Ofschoon het onmogelijk is, dit met zekerheid te zeggen, zijn er toch velen, die twijfelen, of de generatie vóór de tegenwoordige ooit van het spel heeft gehoord. Sommigen gelooven dat het ontdekt is door een armen geleerde, die van zijn vondst slechts korten tijd geleden afstand heeft gedaan.

Zakenlieden zwijgen

Deze inlichting is echter voor het buitenland niet populair genoeg; vast staat, dat de zakenlieden een dergelijken oorsprong van het spel nimmer naar voren hebben geschoven, waar zij er immers de voorkeur aan geven, te speculeeren op de fantasie van het groote publiek.

Een ander verhaal vermeldt zelfs, dat 3000 jaar geleden enkele visschers van Ningpo het spel uitvonden om zeeziekte te verdrijven. Lang vóór de dagen der suggestie en autosuggestie zouden deze eenvoudige lieden hebben geloofd, dat zeeziekte kon worden voorkomen door het afleiden der gedachten. Intusschen vertelt deze lezing niet, of het spel van invloed was op de vangst, maar het zou geheel in den geest van het verhaal zijn om te beweren, dat de huidige toestand, waarin de Chineesche visscherij zich bevindt, wijst op het feit, dat de visschers te veel door het spel worden geabsorbeerd, zooals immers ook in deze dagen in China geldt, dat een groote vaardigheid in het spel zou wijzen op een slecht bestede jeugd.

Generaal Mah

Verschillende Chineesche standen schijnen anders een aandeel te hebben gehad in deze bijzondere uitvinding. Er gaat n.l. ook een verhaal, dat een soldaat de schuldige zou zijn. (,,Jongg” beteekent ,,generaal” en ,,Mah” zou zijn naam zijn.) Generaal Mah leefde tijdens de Ming-dynastie (1368 – 1643). Er wordt verhaald, dat hij het spel invoerde, om zijn soldaten tijdens den velen vrijen tijd rustig bezig te houden.

Deze lezing heeft een air van geloofwaardigheid, voornamelijk door de détails, welke tot haar staving worden aangevoerd. De namen der verschillende spelen hadden een militaire beteekenis. Oost, West, Noord en Zuid sloegen op de poorten der met muren omgeven Chineesche stad. “White dragoon” vertegenwoordigde den hoed van den generaal, welke in die dagen wit was. “Bamboo” beteekent pijl, “circle” was het doel van den pijl, enz.

Ondanks deze verhalen blijft de oorsprong van het Mah-Jongg-spel in duister gehuld; zeker is het, dat de oude Chineesche geschiedschrijvers, de meest nauwgezette van hun tijd, ons er niets van verhalen.

Groote vraag

Eén ding staat vast: Het veroverde China, zoowel als het, buitenland, in één slag en moderne ondernemingsgeest slaagde er al spoedig in, een groote vraag naar het spel te scheppen, vooral in Amerika, (hetgeen moge blijken uit het feit, dat de uitvoer in Shanghai alleen in 1921 bedroeg 54.000 TIs, die in 1922 265.000 Tls, in 1923 ca. 1.700.000 Tls, terwijl men veilig mag aannemen, dat de totale export uit China in laatstbedoeld jaar zal hebben bedragen rond 3.600.000 Tls ( ca f. 6.000.000). Gezien daarenboven het feit, dat de aanschaffing van één of meer Mah-jongg-spelen als aandenken uit China slechts zelden door touristen wordt vergeten, is dit cijfer zeer zeker niet geflatteerd.

Gedurende de laatste 20 jaren werd Mah-jongg in elke stad van de Yangtse-delta en in vele andere Chineesche steden gefabriceerd; het eenige afzetgebied was de Chineesche bevolking van de stad zelf. Vreemdelingen, die ettelijke jaren in de binnenlanden van China hebben doorgebracht, waren de eersten, die Mah-Jongg introduceerden als zijnde interessanter dan bridge en het was tengevolge van hun propaganda in de verdragshavens, dat hun landgenooten, welke niet in zoo nauw contact kwamen met de Chineesche bevolking, liet spel leerden kennen en het overbrachten naar Amerika en Europa.

Cijfers aangebracht

Deze vreemdelingen leerden het met Chineesche “sets”, wat, gezien de meestal geringe kennis der Chineesche karakters, nogal moeilijkheden met zich bracht. Met de vraag naar spelen door buitenlanders kwam echter tegelijkertijd de wenschelijkheid naar voren om dezen het leeren van het spel te vergemakkelijken, door de spelen grooter te maken en er cijfers op aan te brengen. Fabrieken werden geopend in Shanghai, Soochow, Ningpo en Hankow om aan deze stijgende vraag te kunnen voldoen; het middelpunt voor den export is Shanghai.

De Mah-jongg handel is moeilijk en vereischt bijzondere kennis en langdurige ervaring, waar de exporteur volledig op de hoogte moet zijn met de qualiteit der gebruikte grondstoffen. Het keuren van bamboe moet b.v. uitsluitend door experts geschieden; 4 of 5 stukken bamboe mogen er voor den oningewijde hetzelfde uitzien, voor den expert vertegenwoordigen zij ieder op zichzelf een klasse. Daarenboven schuilt er een groot gevaar in wormstekig bamboe, hetgeen voorkomt wanneer het niet in de juisten tijd van het jaar is gesneden.

Alleen scheenbeenderen

Een andere moeilijkheid is de beensoort, die wordt verwerkt. Alleen scheenbeenderen (dus ronde beenderen) komen in aanmerking. Daarenboven moet het van een bepaald soortelijk gewicht zijn en een zeker percentage vet bevatten. Deze industrie is dan ook oorzaak van de omstandigheid, dat de prijzen dezer beenderen thans 100—200 % hooger zijn dan 2 jaar geleden.

Eén ton voorpooten van koeien levert materiaal voor 180 sets, terwijl 225 sets komen uit een ton achterpooten. Van deze eerste 180 sets kunnen hoogstens 10 sets worden gefabriceerd met een maximum beendikte; dit dikkere materiaal zit uitsluitend uitsluitend aan de voorpooten.

De Mah-Jongg fabrikant is niet de eigenlijke producent, hij voegt meestal slechts de producten van ander fabrikanten te zamen.

Uiterst primitief

Wat de fabricatie betreft, diene het volgende:
Het bamboe moet ongeveer 18 maanden oud zijn, vóórdat het voor het gebruik geschikt is, terwijl het been op bijzondere wijze wordt geprepareerd. Wanneer de benoodigde stukjes zijn gesneden en gevormd, worden zij vast gemaakt op de vlakke zijde van het stukje bamboe. Na een volgend vormproces worden de dekstukjes gepolijst. Zooals alle behandelingen, gaat ook het polijsten snel, doch uiterst primitief; met een stukje schuurpapier wordt de eerste ruwheid weggenomen, dan wordt met een stuk ruwe vischvin de bewerking voortgezet, terwijl de finishing touch wordt aangebracht met een stukje bies.

Het graveeren van de karakters geschiedt met de hand, behalve de “circles”, welke met een boor worden aangebracht. Ten slotte worden voor het kleuren hoofdzakelijk binnenlandsche, zelden anyline-kleurstoffen, gebruikt, waarna het beenstukje wordt afgeschrapt met een beiteltje en opnieuw wordt gepolijst.

De stukken zijn thans gereed om met de andere benoodigdheden (w.o. de fiches) te worden verpakt in daartoe in afzonderlijke fabrieken gemaakte kistjes.

Weinig ivoren spellen

In tegenstelling met de dikwijls geuite veronderstelling, worden slechts weinig ivoren spellen vervaardigd. Een ivoren spel zal in China moeten kosten ongeveer $ 150—300 (ongeveer ƒ 200—100), een beenen spel ongeveer $ 10 (pl.m. ƒ 13—14). Er zijn echter spellen, vervaardigd van bijzondere beensoort en deze zijn uiteraard duurder.

Experts in China beweren, dat slechts één gevaar de populariteit; van het spel en daarmede den bloei dezer industrie bedreigt en wel het eventueel in zwang komen van mogelijke verbeteringen. Zooals zooveel voorkomt, wanneer een spel de wereld verovert, is er geen gebrek aan personen, die beweren, een betere spelwijze te hebben gevonden.

Vereeniging opgericht

Enthousiaste spelers, die het spel rechtstreeks leerden van de Chineezen, constateeren, dat de belangstelling groeit met de vaardigheid en de kennis van het spel, op dezelfde wijze, als dit met schaken heb geval is. Het origineele spel telt vele liefhebbers, vooral in Engeland en Amerika; er is zelfs in laatstbedoeld land een vereeniging opgericht om het spelen van Mah-Jongg aan te moedigen en zoo noodig te standariseeren.

Niet, dat er slechts één methode is om Mah-jongg te spelen; het spel, evenals de naam, varieert al naar de streek van herkomst, doch slechts in kleinigheden. Waarschijnlijk zijn de eerste spelregels uitgegeven door den heer J. Babcock (ook in het Nederlandsch vertaald), die daarmede het spel in Europa ingang heeft doen vinden.

De oorspronkelijke en juiste naam van hat spel is niet bekend. Voor zoover met zekerheid iets te zeggen valt, is de naam ,,Mah Choh”, of ,,musch”, waarvan de herkomst ook aan de Chineezen onbekend is. Waarschijnlijk werd de naam er aan gegeven, omdat het geluid van een zwerm musschen veel gelijkt op het tikken van de steenen, wanneer het spel door Chineezen zeer snel wordt gespeeld.

Verschillende naam

Verschillende dialecten hebben voor het spel een verschillende naam. Men noemt het „Mah Chiao”, ,,Mah Cheuk”, ,,Mah Diao”, ,,Mah Juck”. Het wordt verschillend geschreven, doch do meest gebruikelijke is “Mah-Jongg”, uit te spreken ,,Mah Jang” (dch) ; een betere aanduiding zou nog zijn „Mah Chang” (Tch).

Met dank aan Jac. D. van Niehof, IJsselstein.

Mahjong krijgt troostprijs

Ook in onze koloniën is mahjong populair. Het nieuwe weekblad Sumatra toont in zijn editie van 16 augustus 1924 enkele foto’s van een bal masqué waarop één van de deelnemers zich versierd heeft met mahjongmotieven. Zij wint met haar creatie de troostprijs.

1e Prijs mooiste Dames costuum: Mevr. Keuchenius (Harem-costuum)
1e Prijs mooiste Heeren-costuum: Heer Liems (Arabier)
1e Prijs origineelste groep: De twee babys met skippy uit Life: Heeren Doffegnies, Coenraads en Stevens.
Troostprijs: Mah Yong: Christine van Eyck.

Naschrift: Mahjong weet dus ook door te dringen tot de rubberplantages van Deli, Sumatra in het toenmalige Nederlands-Indië. Kisaran ligt 180 km ten zuidoosten van Medan temidden van vele plantages. Buiten het spelen van mahjong is er weinig vertier. Het uitgaansleven is beperkt en een gemaskerd bal is daarom een hoogtepunt, waar het weekbladSumatra graag een fotograaf op af stuurt.

Christine van Eyck is medewerkster van het blad. Zij schrijft verhalen over haar dagelijkse omgeving. Haar werkelijke naam is Madelon Lulofs. Ze is zes jaar getrouwd met de planter Hein Doffegnies (die van de origineelste groep) maar heeft een relatie met een andere planter, de Hongaar Láslo Székely, die ook meewerkt aan het weekblad Sumatra. In september 1926 trouwen de twee in Boepapest en krijgt zij de naam, die ze als schrijfster wereldberoemd zal maken: Madelon Zékely-Lulofs.

In 1931 maakt ze haar debuut als romanschrijfster met Rubber. Mede door een lawine aan kritieken wordt Rubber meteen een bestseller. De roman wordt in vijftien talen vertaald en ook verfilmd. Rubber en de volgende romans van Székely-Lulofs geven een een onthullend beeld van het leven van planters en koelies in Nederlands-Indië. Om die reden wordt de roman in Nederlands-Indië zelf slecht ontvangen.

In 1936 verschijnt De hongertocht, die zich afspeelt in de nadagen van de Atjehoorlog (1873-1914). Een militaire colonne verdwaalt en wordt, na bijna een maand zonder voedsel te hebben rondgezworven, gevonden door een hulppatrouille. Negentien manschappen sterven de hongerdood. De tocht gaat de militaire handboeken in als voorbeeld hoe het niet moet. Twintig jaar later stuurt de commandant van de ongelukkige patrouille de oorspronkelijke rapporten naar Székely-Lulofs met het verzoek er een roman van te maken. Székely-Lulofs maakt er een spannende roman van die klopt tot in de kleinste details en door velen beschouwd wordt als een hoogtepunt in de Indische literatuur. De roman vormt de basis voor de in 1996 door de NCRV uitgebrachte televisieserie In naam der koningin.

Met dank aan het KIT, Amsterdam en Frank Okker: Tumult

Een speelgoedfabriek uit Frankfurt wordt door de Amerikaanse exporteurs van “Mah-Jongg” voor de rechter gedaagd wegens plagiaat. Het levert ongewone taferelen op in de doorgaans droge rechtzaal. De Frankfurter General-Anzeiger van 5 november 1924 bericht.

 Mah-Jongg vor Gericht

Das echte Spiel darf nicht nachgeahmt werden

Wer am Samstag in den Sitsungssaal der 4. Kammer für Handelssachen geriet, konnte meinen, hier sei eine Ausstellung für Mah-Jongg-Spiele eröffnet worden. Auf Stühle, Banken und Tischen standen die besannten ?? Kasten mit den vielen Schubfächern herum und sogar auf dem grossen Tische, hinter dem Stühle der Richter stehen und der die “Schranke des Gerichts” bildet, hatte man Spielsteine, Mah-Jongg-Latten und andere zum Spiel gehörende Gegenstände aufgebaut. Echte chinesische Spiele, bei denen jeder Stein ein kleines Kunstwerk chinesische Handarbeit ist, lagen neben Spielen deutschen Fabrikates.

Nachgeahmt

Als das Gericht, dem Landgerichtsrat Leicherner?? vorsass, vollzählig war und die Sitzung begonnen hatte, wurde man gewahr, wer den Sitsungsraum in einen Mah-Jongg-Laden verwandelt hatte. Die Mah-Jongg Company m. b. H. in Frankfurt a. M., eine junge Gesellschaft, die das Allein-verkaufsrecht für die echten handgearbeiteten chinesische Mah-Jongg-Spiele für Deutschland und die östlichen Lander besitst, hatte eine einstweilige Verfügung gegen eine hiesige Firma erwirft, die sich seit einige Monaten mit dem Herstellung von Mah-Jongg-Spiele aus Galalith?? befasst. Diese Firma hatte die Formen und Bildzeichen der echten Mah-Jongg-Spiele nachgeahmt und dazu eine Spielregel herausgegeben nach den Regeln der Mah-Jongg-Company.

Gleiche Latten

Um diese Spielregel ging der Kampf. Durch die einstweilige Verfügung hatte die Mah-Jongg-Company der beklagten Firma verbieten lassen, Spielregeln für das Geselllschaftspiel Mah-Jongg herzustellen und zu verbreiten und auf zum Spiel gehörenden Mah-Jongg-Latten Brechnungstabellen anzubringen , wie sie in gleichter Weise die Latten der Mah-Jongg-Company tragen. Die Rechtmäsigkeit dieser einstweiligen Verfügung war der Gegenstad des Rechtstreites und nun sollte über deren Bestand?? entschieden werden.

Entwicklungsgeschichte

In ausfürhlichen Plädoyers begründeten die Vertreter der Parteinen ihren Standpunkt und so kam es, dass man eine richtige Entwicklungsgeschichte des jetzt so populären Mah-Jongg-Spieles zo hören bekam, deren Wiedergabe manche Irrtümer, die gerade in Deutschland über das Mah-Jongg-Spiel aufgekommen sind, zerstritten wird.

Eindringendes Studium

In China gibt es seit vielen Jahrhunderten Spiele unter dem Namen Ma Chau oder Mah Cheuf mit den verschiedenartigsten Regeln, deren Eigenart in der Verwendung von Steinen besteht, deren Bedeutung für das Spiel durch chenisischen Schrift- und Bildzeichen zum Ausdruck gebracht wird, ähnlich wie etwa beim Domino durch die Zahl der Punkte oder beim Schach durch die Form der Figuren die Rolle des einzelnen Steines oder der einzelnen Figur kenntlich gemacht wird. Derartigen Spiele lernten zwei Amerikaner namens J. Babcock und Ralph Hager in China kennen und kamen auf den Gedanken, auf der Grundlage der chinesischen Spiele eine für Amerika und Europa geeignetes Spiel zusammenzustellen, dem Geist und Geschmack der westlichen Lander entsprechende Spielregeln zu erfinden und so ein neues und unterhaltendes Spiel zu gewinnen. Durch eindringendes Studium der unzähligen chinesischen Spielarten ist es den beiden Amerikanern gelungen chinesischen Grundgedanken in einer Spielregel zusammenzufassen und ein Spiel, das ihren Wunschen entsprach, zu schaffen. Diese Spiel gaben sie den Phantasienamen “Mah-Jongg”, in Anlehnung an die Namen der chinesischen Spiele, die ihnen zum Vorbild gedient hatte. Der Spielregel wurde der Name eines ihrer Schöpfer, des herrn J. Babcock gegebenen und unter diesen Namen haben die Mah-Jong-Company zusammen mit dem Mah-Jongg-Spiel ihren Siegeszug durch Amerika und Europa angetreten.

Urheberrecht

Die Erfinder des Spieles haben für die Ausfuhr aus China die Mah-Jongg-Company of China in Schanghai gegründet und Tochtergesellschaften sind in Amerika die Mah-Jongg-Company of America in New York, in Europa The Continental Mah-Jongg-Company in Amsterdam und in den einzelnen europäsischen Landern entstanden. Die Verkaufsgesellschaft für Deutschland ist die Mah-Jongg-Company m.b.H in Frankfurt die den Prozess um die Spielregel angestrengt hatte um ihr übertragenen Aufgabe gemäss die Urheberrechte der herren Babcock and Hager an den Babcockischen Regeln zu schützen. Die Mah-Jong-Company behauptete nämlich, die von der beklagten Firma herausgegebenen Regeln bedeuteten eine unzulässige Verwendung fremden geistigen Eigentums. Und wirklich gelang es der Mah-Jongg-Company, den schlüssigen Nachweis zu führen, dass ein Urheberrecht an den babcockischen Spielregeln besteht, und die beklagten Firma durch ihre Wiedergabe der Bildzeichen auf den Spielsteinen und durch sinngemässen Abdruck der Regeln sich eines Verstosses gegen das Gesetz zum Schutze der Urheberrechte schuldig gemacht hatte.

Name geschutzt

Im Laufe der Verhandlung wurde auch bekannt, dass der Name “Mah-Jongg” nicht, wie ein insbesondere in Deutschland verbreiteter Irrtum annimmt, keinerlei Schutz geniesst, sondern unter der Nummer 313,861 schon im Januar dieses Jahres in die Warenzeichenrolle des Reichspatentamtes für herrn Ralph Hager eingetragen worden ist und auch international registriert ist. Infolgedessen wurde klar, dass auch die Verwendung des Namens Mah-Jongg für Gesellschaftsspiele lediglich der Mah-Jongg-Company erlaubt ist und sich diejenigen einer Warenzeichenverletsung schuldig machen, die Gesellschaftspiele unter dem Namen Mah-Jongg in den Handel bringen. Bei dieser Sachlage war es selbstverständlich, dass eine für die Mah-Jongg-Company günstige Entscheidung erging und die einstweilige Verfügung bestätigt wurde.

Dieser Prozess, der sich lediglich mit dem Schutz des Urheberrechtes befasste, wird nur die Einleitung für eine ganze Reihe von gerichtlichen Verfahren bilden, die die Mah-Jongg-Company wird anstrengen müssen, um ihren gewerblichen Schutzrechten allgemein Geltung zu verschaffen.

Met dank aan Jac. D. van Niehoff, IJsselstein

De rechtbankverslaggever van de Frankfurter Zeitung heeft een vrolijke dag als Amerikanen aan de rechter vragen een Duitse speelgoedfabrikant te verbieden om nog langer mahjongspellen en attributen te vervaardigen. Zijn verslag verschijnt in de krant van 8 november 1924.

Der Streit um Mah-Jongg

Ist das in Europa gespielte Mah-Jongg wirklich ein altes chinesisches Spiel?

Eine erheiternde Abwechslung in dem oft so trockenen und nüchternen Betrieb unseres Gerichtslebens brachte kürzlich ein vor einer Kammer für Handelsfachen des hiesigen Landsgerichts verhandelter Prozess. Die hiesige Mah-Jongg-Companie G.m.b.H als Vertreterin der Mah-Jongg-Compagnie in Amsterdam, einer Tochtergesellschaft der amerikanischen Mah-Jongg-Company of China, hatte gegen eine hiesige Spielwarenfabrik eine einstweilige Verfügung entwirdt, durch die dieser der Betrieb der von ihr hergestellten Mah-Jongg-Spielregeln und der auf Latten befindlichen Rechnungstabellen zu diesem Spiel untersagt wurde. Gegen diese einstweilige Verfügung hatte die Spielwarenfabrik Widerspruch eingelegt, über den in einer Sitzung in der letzten Woch verhandelt wurde. Dabei kam die Entstehung des in Europa gespielte Mah-Jong-Spiels zur Erörterung.

Eigene Spielregeln erfunden

Die herren Babcock and Hager, zwei in China ansässige Amerikaner, hatten gelegentlich ihres dortigen Aufenthaltes ein Spiel beobachtet, dass sich in den unteren Bolstreifen?? groser Beliebtheit erfreute: es wurde mit Steinen, aus Bambusunterlagen und Beinauflagen bestehend, gespielt und zwar in allen Teilen des Reiches der Mitte. Die beide Amerikaner versuchten, die Regel dieses Spiels zu ergründen, doch gelang es ihnen nicht vollständig. Um das Spiel für den europäischen Geschmack einzurichten, kam Herr Babcock auf die Idee, eigene Spielregeln zu erfinden, natürlich unter Zugrundelegung der chinesischen Spielregeln. Er gab den Steine Namen wie Jahreszeiten, – Blumen, Drachensetine, liess besondere Zahl- und Spielmarken anfertigen und fand auch für die Form des Behälters des Spiels eine eigene Art. Auch der Name des Spieles, nämlich “Mah-Jongg”, wurde von den beiden Herren, die darüber klar waren, dass er in Anlehnung an die beiden chinesischen Schriftzeichen gegeben werden müsste, aber dennoch neu und unbekannt sein sollte, ausgedacht. Er wurde als Warenzeichen Mah Jongg mit zwei chinesischen Schriftzeichen in der Zeichenrolle des Reichspatentamtes und in der Zeichenrolle für industrielles Eigentum im Haag eingetragen. Auch die Spiel-Regeln, die Herr Babcock erfand, wurden in Babcock’s Rules for Mah-Jongg, the Red Book of Rules, gesetzlich geschützt.

Bridge verdrungen

Als geschäftstüchtige Amerikaner verwerteten die Herrn Babcock und Hager ihre Erfindung, gründeten die Mah-Jongg-Company of China, mit dem Sitz im Shanghai und liessen Mah-Jongg-Spiele mit chinesischen und englischen Schriftzeichen in China in heimarbeit herstellen. Das Spiel fand bald Eingang in den amerikanischen und europäischen Niederlassungen Chinas, wo es selbts das bisher allgemein beliebte Bridge verdrängte, und Babcockischen Spielregeln darstellten.

Urheberrechten

Der Anwalt der Spielwarenfabrik nahm den Standpunkt ein, dass das chinesische Mah-Jongg-Spiel jeder nachahmen dürfe, da es in China seinen Schutz des Urheberrechts gäbe. Auch behaupte er, dass die von ihm vertretene Firma die Babcockischen Regeln nicht benutzt habe, sondern ihre Spielregeln auf Grund von andern Spielanweisungen und Aussägen in Zeitschriften hergestellt habe. Er machte auch interessante Angaben über den Umfass des Geschäfts in Mah-Jongg-Spielen, der im Oktober 80 000 Mark betragen habe. Die Fabrik beschäft gegenwärtig siebzig Arbeiter die hautpsächlich mit der Herstellung dieser Spiele beschAftigt seien. Schon diese Angaben zeigen, um welch erheblichen, wirtschaftlichen Werte es sich in diesem Rechtsstreit handelt. Die Sitzung nahm eine spannenden Verlauf. Im Zuhörerraum sassen einige begeisterte jugendliche Anhängerinnen des Mah-Jongg-Spiels. Die Parteien hatten die von ihnen hergestellten, in eleganten Lederköfferschen befindlichen Spiele und zum Vergleich chinesische Originalspiele mitgebracht. Die hübschen, bemalten Steine gingen von Hand zu Hand. Man bewunderte die originellen Darstellungen der Jahreszeiten, die Bilder der phantastischen Drachen und der lieblichen Blumen des Ostens, feinste Erzeugnisse östlichen Kunstfleisses, und viel hätte nicht gefehlt, so hätten sich im Sitzungssaal eines preussischen Landgerichts Richter, Beisisscher??, Umwälte und Parteien zu einem Spielchen vereinigt.

Nicht entschieden

Das Gerichtentschied, dass die von den Herren Babcock und Hager hergestellten Spielregeln eine selbständige Geistesschöpfung der genannten Herren seien, diesen somit das Urheberrecht an den Regeln zustehe und andere nicht berechtigt seien, diese Regeln, auch in umgearbeiteter Form, zu verwerten. Es hielt daher seine einstweilige Verfügung aufrecht. Damit ist aber der Rechtsstreit noch nicht endgültig entschieden. Die Spielwarenfabrik hat Berufung eingelegt, und ja?? wird sich auch noch das hiesige Oberlandesgericht mit dem Mah-Jongg-Spiel zu befassen haben und zwar am 13. November.

Wahrer Rattenköning

Wie wir hören, wird sich aus diesem Prozess noch ein wahrer Rattenköning von Prozessen entwickeln. Die amerikanische Firma will gegen sämtliche Firmen, die Mah-Jongg-Spiele herstellen, gerichtlich vorgehen, um ihr Urheberrecht auch in Deutschland durchzusetzen. Anderseits klagt die jetzt unterlegene Spielwarenfabrik gegen die Mah-Jong-Company, dass diese nicht allein berechtigt sei, den Namen Mah-Jongg für ihre Fabrikate zu führen. Man darf auf den Fortgang der Angelegenheit äuszerst gespannt sein.

Niet volledig. Met dank aan Jac. D. van Niehoff, IJsselstein

Opluchting bij de firma Paul Heiman & Co nadat de rechter in Frankfurt de bezwaren van de Amerikanen Babcock en Hager heeft afgewezen. Heiman mag gewoon doorgaan met het uitgeven van magjongspellen, mahjonglatten en mahjongregels.

In een rondschrijven van 13 november 1924 brengt het bedrijf zijn klanten op de hoogte van het verheugende nieuws:

PAUL HEIMANN & CO.

Frankfurt a. M, den 13. November 1924
Blucherstrasse 25-29

Aufklärung über MAH JONGG

An unsere Kundschaft!

Aus durchsichtigen Konkurrenze-Gründen hat die Mah-Jongg-Company Frankfurt a. M. G. M. b. H. vertreten durch ihren Geschäftsführer Herbert Szamatolski in Frankfurt am Main verschucht, bei Gericht eine einstweilige Verfügung gegen uns zu erwirken, mit der es uns verboten werden sollte, unsere —währten Spielanleitungen zu den von ons hergestellten Mah-Jongg-Spielen und unsere Mah-Jongg-Bänkchen wie bisher zu liefern.

Dieser Versuch ist, wie zu erwarten war, restlos gescheitert. Der I. Civil-Senat des Oberlandesgericht Frankfurts am Main hat durch rechtskräftiges Urteil am 13.11.24 festgestellt, dass kein Anlass bestand, gegen unsere Firma einie derartige einstweilige Verfügung zu erlassen. Der dahingehende ntrag der Mah-Jongg-Company G. m. b. H. ist nunmeht rechtskräftig abgewiesen und es sind ihr die sehr erheblichen Kosten des Verfaharens auferlegt worden.

Die in Aufsehen erregenden Zeitungsartikeln vom Gegner aufgestellte Behauptung “Mah Jongg” sei der Mah-Jongg-Company geschützt, wurde in der heutigen Verhandlung restlos widerlegt. Der Name ist keine Erfindung der Amerikaner Hager und Babcock und ferner ist erwiesen, dass Spielregeln für dem Mah-Jongg schon mehrere Jahre früher herausgegeben wurden, bevor die Babcockischen Regeln herauskamen. Es ist also nicht richtig, dass nur die Mah-Jong-Company berechtigt sei, den Namen Mah-Jongg zu benutzen —- Spielregeln herauszugeben.

Wir sinds deshalb nach wie vor in der Lage, unsere Spielanleitungen und Bänkchen zugleich mit den Mah-Jongg-Spielen zu liefern.

Wit bieten unsere Kundschaft sich nicht durch irreführende Angaben weiter beinflussen zu lassen und Ihre Aufträge wie bisher zuzuweisen.

Wir bitten dringend um Zuweisung von Zuschriften oder Benachrichtigungen, mit denen etwa der Verschuch? gemacht werden sollte, uns unser gutes Recht zur erstellung und zum Vertrieb unserer Mah-Jongg-Spiele und alle Zubehörteilen streitig zu machen.

PAUL HEIMANN & CO.

Met dank aan Jac. D. van Niehof, IJsselstein.

De firma Richter & Co is woedend over de eenzijdige berichtgeving van de Frankfurter Zeitung en laat op 14 november 1924 een advertentie plaatsen om haar kant van het verhaal te vertellen – én om haar klanten te behouden. De Kerstman komt eraan. Het is erop of eronder voor de houtwaren-fabriek.

Mah Jongg vor Gericht

“Das echte Spiel darf nicht nachgeahmt werden”

Unter diesen Schlagworten erschien am 5. November 1924 ein Artikel im Frankfurter Generalanzeiger. Der Artikel war durch seine Übertreibungen und die bombastische Art der Aufmachung geeignet unsere Kundschaft zu beunruhigen und irrezuführen.

Die Mah-Jongg Company G. m. b. H, Frankfurt, die diesen Artikel inspiriert hat, behauptet: Das algemein unter dem Namen “Mah Jongg” von verschiedene Firmen in den Handel gebrachte Chinesische Domino sei eine Erfindung der Amerikanen Babcock und Hager. Diese Behauptung ist unrichtig.

Die Mah-Jongg-Company behauptet weiter, die allgemein bekannten Spielregeln seien ebenfalls eine Schöpfung dieser Amerikaner. Auch diese Behauptung ist ebenso unrichtig, wie die irreführende Erklärung der Mah Jongg Company, ihr sei der Name “Mah Jongg”unter Nummer 313861 in die Warenzeichenrolle des Reichspatentamtes für den Amerikaner Hager eingetragen, in dieser Form nicht den tatsachen entspricht . Wohl gelang es der Gesellschaft, eine vorläufige, einstweilige Verfügung gegen eine Frankfurter Firma zu erwirken, weil diese Firma nicht in der Lage war, die Behauptungen der Mah Jongg Company zu entkräften, dass die von der Frankfurter Firma herausgebrachten Spielregeln ihrer Ursprung in den Spieregeln der Mah Jongg Company haben.

Wir stellen fest: Uns ist das Wort Mah Jongg in Verbindung mit unserem bekannten Chinesenkopf als Warenzeichen unter Nr. 315646 gesetzl. eingetragen. Wir sinds deshalb berechtigt, den namen Mah Jongg in Verbindung mit dem Chinesenkopf zu führen. Ausserdem wurde uns am 8. Nov, 1919 unter Nr. 722354 ein Gebrauchsmusterschutz erteilt auf ein Dominospiel, bei dem die auf Mahjongg-Steinchen angebrachten chinesische Charaktere durch deutsche Schriftzeichen und Zahlen erläutert sind!

Die von uns herausgebrachten Spiel-Anleitungen erschienen zuerst unter dem Namen Ma Tsüo Pai, dann unter dem Namen Mah Jongg und geniessen das Copyright seit 1920 , also genau so lange, wie es die Mah Jongg Company von ihrem Babcock-Buch behaputet. Unsere Spielregeln sind in Geimschaft mit unseren Geschäftsfreunden in China entworfen und erstmalig im Jahre 1918 im Druck erscheinen, also zwei Jahre früher als die der Mah Jongg Company. Wenn demzufolge eine Priorität in der Herausgabe von Mah Jongg-Spielregeln von irgend jemand beansprucht werden kann, so ist es bei uns der Fall.

Aus all diesen Gründen bitten wir unsere Kundschaft, sich durch die Veröffentlichungen der Mah Jongg Company nicht beinflussen zu lassen , uns aber über weitere irreführende Schritte dieser Gesellschaft immer sofort zu unterrichten. Wir übernehmen für unsere Kundschaft jede Konsequenz die daraus entstehen könnte.

F. Ad. Richter & Cie. AG.

Baukastenfabrik * Rudolfstadt

Met dank aan Jac. D. van Niehof, IJsselstein.

DE EERSTE MAHJONGG-MATCH

De Telegraaf maakt op 4 november 1924 melding van de eerste mahjongwedstrijd in Nederland.

DE EERSTE MAH-JONGG-MATCH, Zaterdagavond in “Parkzicht” te Amsterdam door de tennisspelers van het Temmink Redcover Tennispark georganiseerd. De bedoeling is de spelers ook gedurende den winter bij elkaar te houden.

De vier spelers zijn volgens aantekeningen met pen: mevrouw Nielsen, Jan Temmink, J. Arnoldus en de heer Nielsen.

De foto werd voor De Telegraaf gemaakt door een fotograaf van N.V. Vereenigde Fotobureaux te Amsterdam. Op het origineel zijn wat meer details te onderscheiden.

Het viertal is sjiek gekleed. De heren dragen rokkostuums. Hun schoenen glimmen als spiegels. Hun haren staan strak in gelid door brillantine. De heren links en rechts van mevrouw Nielsen roken, Jan Temmink een sigaret en de heer Nielsen een sigaar.

Rechts op de mahjonglatten is een wit merkteken aangebracht, waarschijnlijk een aanduiding van de wind.

Mevrouw Nielsen heeft zojuist een kringen-1 gepakt. Wat zal ze ermee gaan doen? Ze heeft niet veel soeps op haar stok staan. Maar wat erger is: zij heeft ook een dood spel – ze heeft een steen te weinig. Het is niet bekend welke tennisspeler de Mah-Jongg-Match heeft gewonnen, maar mevrouw Nielsen waarschijnlijk niet.

Met dank aan Jac. D. van Niehof, IJsselstein.

Rechtstrijd over het z.g Mah-Jongg-spel

De Nieuwe Rotterdamsche Courant maakt op 23 december 1924 melding van de juridische strijd tussen de handelsfirma van de Amerikaan Babcock en de Nederlandse firma Perry over het auteursrecht op de spelregels van mahjong. Babcock had beslag laten leggen op de spelregels van Perry.

Het Mah·Jongg-spel – Voor den president van de rechtbank te Amsterdam is een rechtstrijd gevoerd over het z.g. Mah-Jongg-spel, dat uit China eerst in Amerika, later in Europa is geïmporteerd en dat in den laatsten tijd nogal de aandacht vau het publiek heeft getrokken.

De Amerikaan Babcock had op 28 November 1924 bij een firma in Amsterdam een beslag laten leggen, op grond van de auteurswet, op de door die firma uitgegeven reglementen voor het Mah-Jongg-spel met daarbij behoorend puntenstelsel en zulks op grond, dat hij de spelregels voor het eerst zou hebben vervaardigd en openbaar gemaakt, terwijl in China dat spel reeds eeuwen werd beoefend, volgens regelen, die uit overlevering in China steeds van mond tot mond waren overgegaan, doch nimmer op schrift waren gesteld.

Regels voor iederen 
niet-Chinees
ondoorgrondelijk

Deze regels had hij persoonlijk in China bestudeerd en zij bleken van zoo ingewikkelde aard te zijn, dat zij voor iederen niet-Chinees ondoorgrondelijk waren. Na langdurige studie had hij dit spel voor Westersche begrippen vervormd en daaraan den gefingeerden naam Mah-Jongg gegeven, dat zoowel met blokjes als met kaarten kan worden gespeeld.

Daar naar de meening van den heer Babcock de firma ten onrechte zijn reglement had overgenomen, liet hij op de spelregels en het puntenstelsel beslag leggen op grond van art. 28 der auteurswet, na verkregen vergunning van de rechtbank. In kort geding is laatst genoemde daartegen in verzet gekomen, en de zaak is onlangs mondeling behandeld.

Moeilijkheden in China
Voor den heer Babcock trad op mr. C.H..F. Karsten, die allereerst een uiteenzetting gaf van de regels, waarnaar dit spel werd gespeeld en van de moeilijkheden, die de heer Babcock in China ondervonden heeft om de regels te leeren kennen. Ten onrechte doet de firma het voorkomen alsof haar directeur zelf de regels van het spel, zooals men die in het door de firma uitgegeven boekje vindt, zou hebben samengesteld. Zij heeft die ontleend aan den door den gedaagde verrichten arbeid. Als er andere werkjes zijn over de reglementen van het spel, dan zijn ook die aan dat van den heer Babcock ontleend. Deze heeft dan ook, volgens pleiter, het recht, gebruik te maken van de middelen, die de wet hem toekent, in het bijzonder tegen te gaan de schending van het auteursrecht door het in beslag nemen van de reglementen, die de firma, in strijd met dat recht zou hebben laten vervaardigen. Pleiter concludeerde dat de president het gelegde beslag zou handhaven, daar het trouwens twijfelachtig was, of de heer Babcock naar de Nederlandsche wet wel recht op schadevergoeding zou kunnen geldend maken, zoodat dus eigenlijk beslag op grond van het auteursrecht het eenige middel zou zijn om voor zijn rechten op te komen.

De heer Babcock is
niet de geestelijke 
vader van het spel

Voor de firma trad op mr. H. Mulderije, die allereerst beoogde, dat, gelijk de heer Babcock zelf moet toegeven, het spel niet door hem is gemaakt en hij daarvan dus niet de geestelijke vader, dat is de maker in den zin van de auteurswet, kon zijn. Zou echter een auteursrecht op het spelreglement, dat de gedaagde zelf stelt naar Westersche begrippen te hebben vervormd en bruikbaar gemaakt, worden erkend, dan zou dit practisch neerkomen op een monopolie voor den heer Babcock om het spel te verkoopen, daar het publiek aan het spel zonder reglement niets heeft.

Lange bestudeering
Bovendien is in alle opzichten onjuist, dat de directeur van de firma bij de samenstelling van de reglementen iets uit de door den heer Babcock samengestelde reglementen zou hebben overgenomen. Deze heeft zijn reglement samengesteld na lange bestudeering van het spel en verhandelingen daarover, ontvangen uit China, Amerika en Engeland. Pleiter legde verschillende werkjes aan den president over, in het bijzonder uit Engeland afkomstig, samengesteld door andere personen dan den heer Babcock, die alle de spelregels voor Mah-Jongg bevatten.

Nog afgescheiden hiervan steunen echter de stellingen van den heer Babcock niet op de wet, daar hij Amerikaan van geboorte is en Amerika niet is toegetreden tot de Berner conventie tot internationale regeling van het auteursrecht. Aan het tractaat kan hij geen recht ontleenen, daar het spel voor de eerste maal in China en daarna in Amerika is ge­publiccend, en om dezelfde reden kan op de Nederlandsche auteurswet geen beroep worden gedaan.

Ten slotte besprak pleiter nog eenige formeele feiten. De vertegen-woordiger van den heer Babccock, de heer E. J. Labarre, en de directeur van de firma, de heer F. L Verster, die mede aanwezig waren, verstrekten nog feitelijke inlichtingen, waarna re- en dupliek van de raadsleden der partij volgde.

Babcock verliest en betaalt
De president van de rechtbank, uitspraak doende, overwoog, dat hij zoo mogelijk in een beslissing van de hoofdzaak wilde treden en zich derhalve zou onthouden van een uit­voerige motiveering van zijn beslissing, dat echter, ware het verweer van den gedaagde hem bekend geweest, toen de vergunning tot beslaglegging hem werd gevraagd, hij die zeker niet zou hebben verleend en de toewijzing der vordering van den heer Babcock hem niet waarschijnlijk genoeg voorkwam om nu al alle nadeelen van een beslag ten laste van de firma te brengen. Mitsdien werd onmiddellijke opheffing daarvan gelast, met veroordeeling van den heer Babcock in de kosten.

Het Kerstnummer van het tijdschrift Cinema & Theater, dat in december 1924 verschijnt, bevat een uitvoerig en goed geïnformeerd artikel over het nieuwe mahjongspel. De schrijver ondertekent met de initialen F. L. V. en is waarschijnlijk Ferdinand Louis Verster, directeur van Perry & Co.

MAH JONGG – HET SPEL

Ongeveer anderhalf jaar geleden was het Mah-Jongg-spel in Nederland zoo goed als onbekend en thans verheugt het zich in een groote populariteit, zoo groot zelfs, dat het een ernstige concurrent geworden is van de meeste bekende kaartspelen en van bridge in het bijzonder.

Mah-Jongg is een Chineesch spel en ongetwijfeld heeft het typische uiterlijk er toe bijgedragen om de menschen er nieuwsgierig naar te maken, maar waar een speler in den beginne onder de mystieke charme van dit Oostersch spel komt, met de interessante steenen met geheimzinnige inscripties, de ongewone fiches en ongebruikelijke ceremoniën, blijft de belangstelling bestaan wanneer het nieuwtje er af is, door het boeiende van liet spel zelf, van het spel der Chineesche draken, het spel der duizend mogelijkheden, the Game of a hundred intelligences. Een spel, waarin gelegenheid bestaat de intelligentie tot uiting te doen komen, is een spel dat blijvende waarde heeft. Wat behoeft er trouwens meer voor Mah-Jongg gezegd te worden, dan dat het door hetzelfde ras gecreëerd is, dat ons het schaakspel bracht.

Musschen

Sinds 1850 schijnt het echter in China algemeen door de Chineezen gespeeld te worden. Iedere provincie had voor het spel een eigen uitspraak van den naam, die den Europeanen allen min of meer als Ma Dzjong in de ooren klinkt.
De Engelschen en Amerikanen in Shanghai gaven aan dezen klank de spelling Mah-Jongg. Een vertaling van dit woord kan niet gegeven worden, doch liet meest dicht bijkomende Nederlandsche woord zou zijn :”Musschen”

Het Mah-Jongg-spel zelf, dat in China zeer algemeen gespeeld werd, vond geen ingang bij de daar wonende Westerlingen, omdat de steenen uitsluitend Chineesche teekens bevatten en aan het leeren van liet spel vooraf moest gaan het grondig leeren van deze vele en ingewikkelde teekens en waarschijnlijk zouden wij nog steeds dit mooie en interessante spel niet kennen, wanneer niet een Engelsch ingenieur Walker op liet idee gekomen was om de steenen te voorzien van Arabische cijfers en letters, om zoodoende met zijn vrouw en kinderen dit spel te kunnen spelen, en zij, die het Mah-Jongg-spel kennen, zullen kunnen begrijpen, dat het toen korten tijd duurde voor het spel bij alle Westerlingen daar groote populariteit verwierf. In die dagen bereikten van uit China en ook via Indië reeds enkele spelen Amerika en Europa. Gebrek aan goede handleidingen maakte echter, dat de spelen, die verzonden werden, door de ontvangers niet gebruikt werden, doch eenvoudig als onbegrijpelijke Chineesche curiosa werden beschouwd.

Babcock

De Amerikaan J. J. Babcock zag echter in een goede exploitatie van liet Mah-Jongg-spel een voordeelige zakelijke propositie en stichtte in 1920 de Mah-Jongg-Company of China, weldra gevolgd door de Mah-Jongg Sales-Company of America. Een uitgebreide reclame-campagne gaf in korten tijd groote bekendheid aan het spel, terwijl de werkelijke waarde van het spel en zeer zeker ook de Oostersche charme, die er van uitgaat, zijn werk steunden.
De Amerikaan L. L. Harr, die in politieke en intellectueele kringen in China zeer goed ingevoerd was en reeds ruim twintig jaar dit spel met vooraanstaande Chineesche persoonlijkheden gespeeld had, schreef een zeer volledige handleiding, die behalve de officieele Chineesche spelregels ook vele voorbeelden en aanwijzingen voor het spel bevatte. Alles moest wijken voor Mah-Jongg, geen huis was compleet zonder Mah-Jongg-set, geen partijtje kon slagen, zonder dat er Mah-Jongg gespeeld werd. Plotseling wemelde het van Chineezen in Amerika en een nieuw beroep werd dat van Mah-Jongg leeraar, waarvoor liet noodig was een Chineesch costuum aan te schaffen, alleen maar zeer verbasterd Engelsch te spreken en klanken uit te stooten, die voor Chineesch zouden kunnen door gaan en vooral buitensporig hooge lesgelden te vragen. Dat het in die dagen voor velen onmogelijk werd om Mah-Jong te spelen zonder mooien Chineeschien mantel aan, zal zeker geen verwondering baren. De Amerikaansche tijdschriften bevatten dan ook de noodige glossen op deze Mah-Jongg-Chineezen.

In China ontstond een groote industrie van gegarandeerd antieke kleedingstukken. Een der gelijke overdreven rage kon het echter niet lang uithouden. In den winter van ’22 op ’23 kwam het spel naar Engeland, waar het vorig jaar vrijwel met  Amerikaansche woede gespeeld werd, al was men daar dan ook eenigszins soberder in de verzorging der entourage. Mah Jongg-clubs verrezen als paddestoelen uit den grond en een Mah Jongg-League werd gevormd waarvan de bekende actrice Sybil Thorndike voorzitster werd. Ze schreef een voorwoord voor het officieele club-reglement. Uit dit voorwoord haalde Mr. van Rossem in zijn Surprise in de Haagsche Post van 6 Sept. 1924 reeds eenige dwaasheden naar voren.

Speelwoede

Frankrijk bleef niet achter en na een periode, waarin heel Parijs in ’t teeken van Toet-ancamen stond, was deze afwisseling uiterst welkom en niet zoo zeer de groote speelwoede als de invloed op sieraden en kleding is daar opvallend. Hoeden werden gegarneerd niet Mah-Jongg-steenen, blouses geborduurd met Mah-Jongg-figuren, parapluiehandvatten, ook damestaschjes, cigarettenkokers, enz. alles toonde een Mah-Jongg decoratie. In Frankrijk en evenzoo in België behoort het tot de bon-ton een Mah-Jongg-spel te bezitten en te pronk te zetten; of er mede te spelen of er mede te kunnen spelen is bijzaak. Slechts de duurdere spelen worden daar verkocht en de goedkoope uitvoering als kaartspelen, geschapen voor liefhebbers met kleine beurzen, maar groote speelwoede is daar zoo goed als onbekend, terwijl deze vorm in Amerika, Engeland en bij ons juist zeer gewild is.
Wat ons land zelf betreft hoorde men hier het eerst iets over Mah Jongg in Februari 1923 , toen in de Haagsche Post in de vragenrubriek erover geschreven werd. De handel hield zich reeds met de exploitatiemogelijkheid bezig en in najaar van ’23 bezat het spel reeds een betrekkelijk groote bekendheid. Op het oogenblik telt ons land een groot aantal zeer enthoesiaste spelers, dat zich met groote snelheid uitbreidt.
In de Scandinavische landen schijnt de ontwikkeling van het spel ongeveer gelijken tred houden met ons land.

Onze Oostelijke buren zijn reeds eenigen tijd bezig met het fabriceeren van spelen, die leelijk en over het algemeen duur zijn. De moeilijkheid bij het invoeren daar van luxe-artikelen schijnt het echter noodzakelijk te maken deze spellen in eigen land te fabriceeren. Het buitenland is over het algemeen niet van deze Europeesche spelen met een volkomen gebrek aan Oostersch uitzien gediend, waardoor voor dit spel uitsluitend in het eigen land naar een afzetgebied gezocht moet worden, met het gevolg dat de fabrikanten een zeer krachtige reclamecampagne daar zijn begonnen.
Wordt het den handelaren in Duitschland door hun regeering lastig gemaakt, in andere landen ondervindt men weer moeilijkheden van anderen aard. Een handel met een land als China, vanwaar goederen ongeveer anderhalve maand onderweg zijn, en de levering zelf ook niet al te vlug gaat, brengt verschillende eigenaardige bezwaren met zich mede. De mentaliteit van den Chinees bevordert een gemakkelijken gang van zaken ook niet direct. Men vertelt hoe een Chinees een zekeren prijs noteerde per spel, maar bij een aanvraag voor eenige honderden spelen, den prijs ongeveer verdubbelde niet omdat hij winst wilde slaan uit het goede artikel, maar omdat aan die groot-fabricatie voor hem veel meer moeite verbonden was. Eenige Amerikanen en Engelschen hebben de regeling der productie in handen genomen, en al moet het geheele spel nog steeds met de hand gemaakt worden en is het gebruik van machines onmogelijk, toch wordt door goede leiding een veel vlug­gere aflevering mogelijk.

Tot dusver de geschiedenis en ontwikkeling en nu een beschrijving van het speelmateriaal.
Een Chineesch Mah-Jongg-spel is geborgen in een kistje met 5 laatjes, vier hiervan bevatten de steenen, terwijl het vijfde de fiches, dobbelsteenen en winddoos bergt.

Ivoor

De steenen hebben een grootte van ongeveer 2 bij 3 cm., met een dikte, die varieert van een tot anderhalven centimeter, ze zijn gemaakt van bamboe met een bovenkant van been of ivoor, die met een zwaluwstaart in het bamboe ingelaten is. In de bovenzijde is de teekening gegraveerd in meerdere kleuren. Eenvoudig uitgevoerde spellen hebben slechts een zeer dunne bovenlaag van been, duurdere exemplaren zijn gemaakt, met een dikker stuk been, dat bovendien ook beter is uitgezocht, blanker is en waarvan de graveering meer is verzorgd. Mooier is nog het spel met ivoor, terwijl bij de allerkostbaarste spellen de steenen zijn ingelegd met edelsteenen, jade of parelmoer. De hoogste prijs gevonden in een Amerikaansche catalogus bedroeg 500 dollar, en alhoewel dit voor onze begrippen al reeds een buitensporig hooge prijs is, schijnt men in China veel meer aan dit spel ten koste te leggen.

Van deze steenen zijn er 144 in het spel, hierbij zijn 8 de seizoenen, die door goede spelers niet gebruikt worden, maar om hun fraaie teekening steeds de aandacht trekken. Er blijven dus nu voor serieus spel 136 steenen over. Daar echter iedere steen 4 maal in het spel voorkomt, gaat het om het onderscheiden van 34 steenen. Hierbij zijn van Teekens, Bamboe en Kringen ieder 9 steenen, 3 Draken en 4 Winden.

De teekensteenen dragen bovenaan de Chineesche cijfers, van l tot 9, waaraan de Arabische echter toegevoegd zijn, terwijl onderop iederen steen liet Chineesche teeken voor 10.000 staat. Deze steenen heeten in het Engelsch characters, hetgeen met teekens wel goed vertaald is, maar de oorspronkelijke aanduiding is niet geheel juist. Men hoorde ze spreken van cijfers en wanneer men nu spreekt. van teeken 6, bedoelt men den steen, waarop staat het cijfer 60.000.

Vogel
De bamboesteenen dragen de afbeeldingen van stukjes bamboe met de karakteristieke geledingen. Het aantal stukjes geeft het nummer van den steen aan, terwijl bovendien weer een Arabisch cijfer is toegevoegd. De bamboe één is op speciale wijze gegraveerd en draagt de afbeelding van een vogel of van de bamboevrucht.
De Kringensteenen dragen hun aantal in kleine cirkeltjes, terwijl de kringen één een grooten en zeer zorgvuldig versierden cirkel heeft.
Na deze drie soorten, de Teekens, Bamboes en Kringen volgen de Draken en Winden.
Van de Draken zijn er drie n.l. de Groene Draak, de Roode Draak en de Witte Draak.
De witte draak is geheel blanco; de groene draak bevat een groen, de roode een rood ornament.
De Winden-steenen zijn gegraveerd met de Chineesche aanduiding voor iederen wind, terwijl de steenen voor ons herkenbaar gemaakt zijn door de toevoeging der eerste letters van de Engelsche benamingen, E, S, N, W.
Behalve deze 4 x 34 verschillende steenen en de seizoenen, bevat het spel fiches, dobbelsteenen en winddoos, die ook ieder voor zich weer de moeite van een beschrijving waard zijn.
De bij het origineele Chineesche spel behoorende fiches hebben den vorm van lange, dunne staafjes. Zij zijn gemaakt van been en gemerkt naar hun waarde resp. 500, 100, 10 en 2.
Verder bevat het spel dobbelsteenen, die slechts in het begin van liet spel even noodig zijn en verder niet meer gebruikt worden.

Winddoos
Dan is er nog de winddoos, die in het begin van het spel gebruikt wordt ter aanduiding van de plaatsen van de spelers. Deze winddoos bevat 4 kleine ronde schijfjes, gemerkt met dezelfde teekens als voorkomen op de Windensteenen, vaak ook met toevoeging van de Engelschen letters. De winddoos zelf is cylindervormig, heeft een fraai geornamenteerd deksel, terwijl de bodem in het midden een opening vertoont. Liggen de schijfjes in de winddoos, dan is steeds een door de opening zichtbaar.

Chineezen spelen met de steenen
in hun zak en door voelen met den
pink constateeren welken steen
zij te pakken hebben.

Behalve het hier besproken materiaal wordt bij een Mah-Jongg-spel meestal gebruikt een stel Mah-Jongg-latten. Dit is een westersche vinding. De latten worden gebruikt om daarop de steenen te zetten. Zij hellen iets achterover, zoodat over het algemeen het licht beter er op valt en de steenen gemakkelijker te overzien zijn.
Het feit dat uit China geen latten tot ons gekomen zijn, komt doordat de Chineezen over het algemeen spelen met de steenen in hun zak en door voelen met den pink constateeren welken steen zij te pakken hebben.

Ten slotte dan nu het een en ander over het spelen. Het Chineesche Mah-Jongg-spel, gespeeld door Chineezen is een gokspel, waarbij niet op goed spel, doch alleen op winst gelet wordt, zooals dit in het karakter van den Chinees past.
De Westersche speelwijze legt zich echter over het algemeen veel meer toe op een serieus spel, waarbij men veel aandacht besteedt aan de wijze waarop gewonnen wordt en dat hierin nogal eenige speling zit, blijkt wel daaruit, dat het puntenaantal van den winnaar kan varieeren van 22 tot 350.000 punten en het is juist wanneer men let op de wijze waarop gewonnen wordt, dat de fijnheid van het spel naar voren komt.

Partners

Mah-Jongg heeft het voordeel dat het gespeeld wordt door 4 personen, die ieder voor zich spelen zonder partners en waarbij dus spelers geheel voor eigen rekening werken, en niet zooals bij bridge en andere kaartspelen het risico dragen van hun partners of zoo men een slechten partner treft, door dezen gedupeerd wordt.
De speelwijze is eenvoudig en logisch en in een of twee spelletjes voldoende aan te leeren om met geoefende spelers te kunnen medespelen. Wij zouden hier een vergelijking kunnen treffen met dammen. De theorie van het spel en het eenvoudige spelen leert men in zeer korten tijd. Voor men het spel echter in zijn geheel meester is vereischt groote oefening en ondervinding. Volgt men echter een handleiding met het spel op den voet, zoo kan men dit zeer zeker en zeer gemakkelijk zonder hulp van kenners leeren.

Is men dan zoo ver, dat men het spelen kan, dan moet ieder ander spel hiervoor wijken en wordt men bevangen door de Mah-Jongg koorts en wil niets anders meer spelen.

De groote vlucht die dit spel genomen heeft, blijkt wel uit een bericht uit Peking in de N.R. Courant. Men schrijft hoe er in 1918 slechts 1 Mah-Jongg fabriek te Nangking bestond, terwijl er nu reeds 11 zijn. Het Handelsblad becijferde in den afgeloopen zomer den totalen export van Mah-Jongg-spelen uit China op rond zes millioen gulden.

F. L. V.

Met dank aan Jac. D. van Niehof, IJsselstein en Adrie van Geffen, Rotterdam.

In 1924 wordt mahjong
gespeeld met zeer
ernstige gezichten

Voor het Kerstnummer van “Cinema & Theater” met daarin een uitgebreid artikel over mahjong werd een fotograaf gevraagd foto’s te maken, die laten zien hoe opwindend het nieuwe Oosterse spel wel is. Die opdracht lijkt niet erg geslaagd. De foto’s laten ernstige spelers zien, die fronsend en rokend diep nadenken over hun volgende ‘zet’.

De klok wijst tien over half tien aan. ’s Avonds waarschijnlijk, want in het calvinistische Nederland van 1924 komen de mahjongstenen uiteraard niet voor het avondeten op tafel.

De vier heren kijken zo ernstig dat het lijkt alsof de bijbel op tafel ligt. Er wordt flink gerookt. Alleen de heer op de voorgrond doet er niet aan mee. Hij heeft zijn hand nodig om zijn kin te ondersteunen bij al dat denkwerk.

De heer achter hem heeft een sigaar in de mond, de heer met de donkere bril (kan niet tegen flitslicht?) heeft een sigaret tussen de vingers van zijn rechterhand, de rechter persoon heeft een tabakspijp tussen zijn tanden geklemd.

Het tafereel is duidelijk in scéne gezet. Het speelt zich niet in een huiskamer af maar in een zaaltje. De tafel is in een hoek geschoven. Over de tafel is een dik effen kleed met franjes gelegd. De fotograaf heeft trouwens met veel gordijnen gewerkt. Zelfs onder de schoorsteenmantel hangt er een.

De vier heren spelen met mahjongstokken. Aan de rechterkant van iedere lat staat zo’n handige vierkante ficheshouder uit het assortiment van Perry& Co. De tafel is zo netjes gearrangeerd dat er geen plaats is voor een asbak, hoewel de heren stevig roken.

In de hoek van het tafereel is een los tafeltje geplaatst om het fraaie mahjongkistje duidelijk in beeld te brengen. Het kistje is gesloten om het kunstig versierde deksel en het koperen sluitwerk te tonen. Een vaas met lelies vult de hoek vrolijk op.

Dood spel

Nauwkeurige bestudering van het spel maakt duidelijk dat de heer in het lichtgrijze kostuum een dood spel heeft. Op zijn stok staan drie series van drie stenen en een paar; op tafel ligt een serie van drie stenen: in totaal veertien stenen, een teveel dus, want de man achter hem (met de sigaar) is kennelijk aan de beurt. Op de foto bestudeert hij de steen die hij zojuist  heeft gepakt.

Kijk ze eens kijken en luisteren wat deze Chinees te vertellen heeft over het nieuwe en opwindende mahjongspel. De man tegenover de Chinees heeft zijn stoel verlaten en staat nu achter de Chinees om diens wijze lessen nog beter te kunnen volgen. Geen idee wat de Chinees hem te vertellen heeft. Zijn spel is al bijna voltooid; het is wachtend. Een rode draak of een andere steen – die is niet te zien op de foto.

Ook dit is geen huiskamerscène. Er wordt gespeeld op een tafel met inklapbare poten. De tafel is in een hoek geschoven, tegen een houten lambrisering. Op de lambrisering staan twee voorwerpen die de indruk moeten wekken dat we bij de Chinees thuis zijn: een boeddhabeeldje en een Chinees huisje.

Nep-Chinees

Maar de Chinees is helemaal geen Chinees, blijkt uit nauwgezette bestudering van de foto. Zijn zwarte snor is aangeplakt. Het haar dat onder zijn mutsje uit komt, is van een pruik. Ook de wenkbrauwen zijn vals. En zijn handen zijn zo breed en grof dat geen Chinees ze zo duidelijk en nadrukkelijk zou laten zien.

De foto’s werden geplaatst in het Kerstnummer van “Cinema & Theater” uit 1924 ter illustratie van een groot artikel van F. L. V. over “Mah Jongg, het spel”. De intialen zijn van F. L. Verster, directeur van Perry & Co, die een breed assortiment mahjongartikelen voeren.

Met dank aan Jac. D. van Niehoff, IJsselstein.