2005

2005 is een topjaar voor het Nederlandse mahjong. Door Nederlands initiatief wordt voor het eerst een Europees Mahjong Kampioenschap gehouden. 
En wel in Nijmegen. Er is veel enthousiasme maar in de kranten is niet veel over het OEMC te lezen. In Hengelo wordt een mahjongexpositie gehouden. 

De Gelderlander van 14 april 2005 volgt de voorbereidingen van het eerste Europese Mahjong Kampioenschap op de voet. Er is een speciaal herdenkingsspel gemaakt met daarop afbeeldingen van typisch Nederlandse taferelen:

Nijmeegse iconen op mahjongstenen

Naast een koe, de klompen, een tulp, een molentje en een kaas, staat er ook een afbeelding van de Waalbrug en concertgebouw De Vereeniging op de stenen. Het zijn speciaal in China vervaardigde mahjongstenen die tijdens het eerste Open Europese Kampioenschap Mahjong in Nijmegen gebruikt gaan worden. Dat heeft in de Vereeniging in Nijmegen plaats van 24 tot en met 26 juni. Het is voor het eerst dat er in Europa een dergelijk toernooi wordt gehouden, zegt organisator en Nijmegenaar M. Rep van het OEMC.

Omdat Nijmegen dit jaar het 2000-jarige jubileum viert, heeft de organisatie opdracht gegeven om speciale mahjongstenen in te laten maken. Via de internationale contacten van initiatiefnemer Rep, zijn de stenen in China vervaardigd. Mahjongspelen worden vrijwel uitsluitend in China gemaakt. “De ontwerpen zijn gemaakt voor de seizoen- en bloemenstenen in het spel”, legt Rep uit. “Dat zijn de stenen met bijzondere afbeeldingen. Die afbeeldingen zijn vervangen door de Nijmeegse en typisch Hollandse plaatjes.”

Het enige Mahjongmuseum ter wereld, in het Japanse Tokyo, heeft de stenen inmiddels in zijn vaste collectie opgenomen. Van deze speciale set mahjongspelen zijn inmiddels enkele honderden dozen gemaakt. Ze zijn er in twee uitvoeringen, een luxe met stenen van been met een bamboe achterzijde en een doos met kunststofstenen. “Omdat er voor het eerst een Open Europees Kampioenschap wordt gehouden en vanwege het Nijmeegse jubileumjaar, wilden we iets extra’s doen. Vandaar deze speciale spellen. De spellen worden in juni op de markt gebracht.”

Eind juni komen ruim honderd internationale mahjongspelers naar Nijmegen, onder wie de wereldkampioen uit Japan. Er zijn deelnemers uit Nederland, Italië, Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Verenigde Staten, China en Japan. Het OEMC in De Vereeniging wordt op vrijdag 24 juni geopend door voorzitter Erica Terpstra van het NOC/NSF.

In de gids van het OEMC 2005 doet Martin Rep verslag van het bezoek dat de Nederlandse deelnemers aan het eerste WK brengen aan het Mahjong Museum in Chiba, Japan.

Het Mahjong Museum in Japan

door Martin Rep

Het hoogtepunt van onze reis naar Japan is een bezoek aan een museum waarvan er maar één is in de hele wereld: het Mahjong Museum. Volgens berekeningen van Jelte Rep, auteur van Het Groot Mahjong Boek , is mahjong het meest gespeelde spel ter wereld, met vooral indrukwekkende cijfers uit Zuidoost-Azië: 64 miljoen spelers in China, 19 miljoen in Japan, 3,3 miljoen in Taiwan, 1,15 miljoen in Indonesië, 1,09 miljoen in Hongkong, et cetera et cetera. In Nederland zijn wel musea ingericht voor mindere doelgroepen.

Mahjong-professor

Het Mahjong Museum in Chiba is een prestigieus object van de Japanse mahjongorganisatie JMOC en uitgeverij Take Shobo, waarin ontspanning en wetenschap samenkomen. Er zijn niet alleen spellen verzameld uit Japan, China, Vietnam en andere Aziatische landen, maar ook uit de Verenigde Staten en Europa, en we worden er rondgeleid door een heuse mahjong-professor die aan de universiteit van Tokio zijn studenten onderwijst in de boeiende en lange sociaal-culturele historie van het mahjong. Het museum voldoet aan alle voorwaarden die aan een museum gesteld kunnen worden. Er is een grote collectie, waarvan maar een deel getoond kan worden gezien de omvang, er is een hardwerkende en toegewijde staf, er is een goed onderhouden bibliotheek – en er is, tot groot plezier van de bezoekers, een kleine museumshop waar allerlei parafernalia te koop zijn.

Rariteiten

Het witte, vierkante gebouw dat we bereiken na een bustocht van een paar uur vanuit Tokio, oogt klein. Voor het hoge bezoek van de geëerde mahjongspelers uit de hele wereld is helaas maar krap een uur uitgetrokken. Naar goed Japans gebruik moet bovendien eerst de hele groep op de foto gezet worden op de dubbele trap die naar de verdieping leidt, en dat kost helaas ook al de nodige tijd. Maar dan is het ook net of je als alcoholverslaafde in je favoriete bar wordt rondgeleid. Er zijn grappige en nutteloze dingen, zoals het grootste mahjongspel en het kleinste mahjongspel ter wereld – met beide is het onmogelijk er echt mee te spelen. Er is een spel met stenen waar je met de bijgeleverde Röntgenbril doorheen kunt kijken zodat je weet welke stenen je tegenstanders hebben. Er zijn klokken met mahjongsymbolen in plaats van de gewone aanduidingen en er staan rare souvenirs te pronk die alleen maar door toegewijde fans worden gewaardeerd. Bierbrouwer Guinness doneerde gipsen stenen van gigantische waarmee het Guinness Book of Records werd gehaald.

Veel meer indruk maakt de geschiedenis van het mahjongspel zoals die naar voren komt uit de collectie. Vooral in de begintijd van het mahjongspel – eind negentiende, begin twintigste eeuw – kunnen de spellen niet kostbaar genoeg zijn. Het museum heeft een spel met stenen van puur zilver, waarmee hoge beambten uit de Ching-dynastie speelden, een spel met stenen van jade dat aan het hof werd gebruikt, stenen bedekt met een laagje bladgoud en stenen met Japanse lak. De spellen van de laatste keizer van China, Pu-Yi, en zijn vrouw de keizerin zijn er ook te zien.

Welgestelde spelers

De rijkdom van de mahjongspelers uit die tijd komt naar voren uit de luxueus uitgevoerde dozen waarin de spellen werden bewaard en de tafels waaraan werd gespeeld. Zo is er een ronde tafel, ingelegd met figuren van ivoor en bladgoud, en een tafel met kussens in keizerlijk geel die door de keizerlijke prinses van China werd gebruikt om mahjong te spelen met haar hofdames – het heeft meer weg van een vierkante sofa dan van een tafel.

Ook in gevangenschap

Niet alleen aan het hof, ook in de gevangenis werd de verveling verdreven met mahjong. Japanse officieren die na de Tweede Wereldoorlog als oorlogsmisdadigers werden opgesloten in de Sugamo-gevangenis maakten houten mahjongstenen. Dankzij het spel kwamen ze de lange dagen door in afwachting van hun berechting. Een Franse krijgsgevangene verdreef tien jaar later in Vietnam de verveling met het maken van een spel van aluminium dat hij verzamelde uit afval.

Mooi souvenir

Er worden gereedschappen getoond waarmee mahjongstenen worden gemaakt, evenals de mallen waarin moderne kunststof spellen worden gegoten. Van recente datum zijn spellen met een persoonlijk tintje. Zo bezit het museum een spel waarop 108 generaals zijn afgebeeld uit de Shuihuochuan-verhalen. Ook het speciale spel dat is vervaardigd ter gelegenheid van het Europees Mahjongkampioenschap – het wordt tijdens het EK te koop aangeboden als souvenir – bevindt zich inmiddels in de collectie van het Mahjong Museum.

Twee inwoners van Hengelo zouden het liefste alle inwoners van hun stad bekeren tot mahjong. Ze zijn steeds in de weer om anderen te overtuigen van de betovering en de schoonheid van het Chinese spel. Dagblad Tubantia bericht  over de passie van het echtpaar.

Jan en Ada Ketzer noemen
zich echte propagandisten
van het Chinese spel

HENGELO – De grootste passie van Ada en Jan Ketzer uit Hengelo is mahjong. Het spel spelen zij al 38 jaar en het echtpaar heeft inmiddels een flinke verzameling mahjongspelen en ook aanverwante attributen. Deze is momenteel te bezichtigen in Bibliotheek Hengelo. Om hun liefde voor het spel verder uit te dragen, geven ze demonstraties in de bibliotheek.

In Amsterdam werd in een grote Chinese winkel het eerste spel gekocht en vanaf dat moment neemt mahjong in het leven van Ada en Jan een grote plaats in. Lang ‘deden’ ze het met dit ene spel. “We waren meer gericht om het spel te beheersen en pas toen we dat door hadden, kregen we oog voor de schoonheid van de spelen”, aldus het echtpaar, dat inmiddels velen de kunst van het mahjongspel heeft bijge­bracht. Kinderen snappen het volgens hen in een middag, volwassen hebben een week nodig.

Lollystokjes

In 1985 is Ada haar eigen spel gaan maken en ook dat is in de bibliotheek te zien. “Je hebt voor een spel exact 144 blokjes nodig. Ik heb er toen bij een doe-het-zelf zaak 150 laten maken, een paar extra voor de breuk. Ik ben drie weken aan het schuren en schilderen geweest. Een deel van elk blokje heb ik hout gelaten, er bovenop heb ik witte verf aangebracht en vervolgens heb ik één voor één de figuren er op aangebracht.” Creatief als ze is maakte ze van lollystokjes de fiches.

Het eerste Nederlandse toernooi, westerse mahjong, werd in 1987 door Jan en Ada georganiseerd. Het aantal deelnemers lag op zestien. Door de jaren heen groeide dit behoorlijk. Vrienden van Ada en Jan leerden het weer anderen en zo groeide het steeds verder uit. De Rode Draak zag op datzelfde moment het levenslicht. Nu heet de vereniging Rode Draak Twente. Achttien jaar achter elkaar werd het toernooi gehouden. Twee jaar geleden kwam er wat betreft de organisatie een einde aan.

Jan: “Ada had de eerste keer gewonnen en dat betekende de wisselsteen. Twee jaar geleden won ik deze. Voor ons was de cirkel rond. En die wisselbeker/steen hebben we nu thuis. Die is zo mooi.” Het toernooi werd overgenomen door Almere. Dit jaar wordt voor het eerst het Europese kampioenschap gehouden. Jan wil hier graag aan meedoen maar weet dat hij zich hiervoor moet selecteren. Hij is met nog vier Tukkers flink in training

Propagandisten

Ada en Jan Ketzer noemen zich echte propagandisten van het mahjongspel. Ze vertroeven nogal wat weken op campings en ook hier wordt het spel aan belangstellenden geleerd. “Het is zo mooi om te doen. In het begin is het best wel moeilijk, maar het is zo boeiend. Je speelt het met z’n vieren en je moet als het ware combinaties maken net als bij rummicub. We willen gewoon onze liefde voor dit spel doorgeven en dat kan nu via de bibliotheek. We vonden het moeilijk om twee maanden van ons materiaal te scheiden en zo ontstond het idee hier demonstraties te geven. We zitten hier gewoon met z’n vieren te spelen en als iemand is geïnteresseerd, legt nummer vijf het uit. In ons hart hopen we dat er veel mensen komen. We willen ook hen laten genieten van deze mooie vorm van tijdverdrijf.”

De demonstraties zijn op 27 januari en 10 en 24 februari (2005) van 13.00 tot 16.00 uur, terwijl Martin Rep, voorzitter van de Nederlandse Mahjongbond komende donderdagmiddag aanwezig is. Hij geeft een toelichting over mahjong en over de bond.

In de Twentebijlage van De Telegraaf van januari 2005 komen Ada en Jan Ketzer uitgebreid aan het woord over hun passie voor het mahjongspel. Hun uitgebreide collectie mahjongspellen hebben ze geëxposeerd in de Bibliotheek van hun woonplaats Hengelo.

Al 35 jaar in de ban van
het spel van de duizend mogelijkheden

door ESTHER REINDERS

HENGELO – Het Chinese spel Mahjong is niet meer uit het leven van Ada en Jan Ketzer weg te denken. Sinds ze er ongeveer 35 jaar geleden mee in aanraking kwamen, zijn ze in de ban van Mahjong.

Hun verzameling Mahjongspellen wordt tentoongesteld in de Bibliotheek Hengelo. Ze geven ook demonstraties. In de vitrines staat een aantal Mahjongspellen uitgestald. Het echtpaar Ketzer heeft bij ieder spel en toebehoren een verhaal, ze kunnen er moeiteloos uren over praten. Na al die jaren Mahjong spelen, zijn ze hun enthousiasme nog lang niet verloren.

‘Dit kregen we zomaar opgestuurd van het Mahjongmuseum in Tokio. Als dank hebben wie een reisspelletje teruggestuurd”, zegt Ada terwijl ze de bijbehorende stukken in de vitrines aanwijst. ‘Wat zou het mooi zijn om dat museum een keer te zien in dit leven.’

Mahjongmoeder

Het eerste spel dat het stel 35 jaar geleden zag, stond thuis op tafel bij een collega van Jan. ‘We kwamen op bezoek om elkaar beter te leren kennen. Onze aandacht werd meteen door het spel getrokken. We vroegen wat het was en voor we het wisten speelden we die avond Mahjong’, blikt Jan terug. Ada zegt lachend: ‘We noemen haar nog altijd gekscherend onze Mahjongmoeder.’

’Al snel kocht het echtpaar een Mahjongspel en na een paar jaar organiseerden ze een klein toernooi voor vrienden. ‘Het begon met zestien personen, maar dat liep snel uit de hand. Toen konden we voor tientallen deelnemers een zaaltje gaan huren. In 2003 organiseerden Ada en Jan na achttien jaar het laatste toernooi. ‘Toen won ik de wisseltrofee die we in het begin zelf hadden laten maken. Dat was voor mij een teken om ermee op te houden’, laat Jan weten.

Toernooigangers

Ze organiseren dan wel geen toernooien meer, maar ze doen aan vrijwel iedere landelijke wedstrijd mee. Jan: “In februari zijn de selectiewedstrijden voor het eerste Europese kampioenschap Mahjong dat in Nijmegen wordt gehouden. Dit kampioenschap wordt georganiseerd door de Nederlandse Mahjong bond die vorig jaar werd opgericht’.

Mahjong zoals het echtpaar het speelt, is niet te vergelijken met het bekende Mahjong van de computer. ‘Dan moet je twee dezelfde steentje bij elkaar zoeken en dat is niet het echte spel. Mahjong wordt wel het spel van de duizend mogelijkheden genoemd. Er zijn dan ook talloze spelmethodes, maar zoals wij het spelen is het te vergelijken met Rummikub’, legt Jan uit.

Vreemd opkijken

Op de camping werd hij een keer vreemd aangekeken door zijn buren die dachten dat ze Rummikub speelden. ‘We riepen tussendoor steeds termen als pung, chow en mahjong. Ze kwamen uit nieuwsgierigheid toch maar even kijken’, vertelt hij lachend. ‘Ze hebben vervolgens meegespeeld. Ja, we hebben al veel mensen ‘geïnfecteerd’.

Als Jan en Ada Ketzer in de Bibliotheek Hengelo een demonstratie mahjong spelen geven is het Hengelo’s Weekblad van januari 2005 erbij om verslag te doen.

Chinees mahjongspel voor jong en oud

Mahjong, het oude Chinese spel met de mooie stenen met namen als witte, rode en groene draken, is makkelijker te leren dan menigeen denkt. Mahjong is een oud Chinees spel dat over de hele wereld gespeeld wordt. Jan Ketzer houdt een demonstratie In de bibliotheek van Hengelo. Zonen van het Hemelse Rijk ontwierpen een spel, een combinatie van toeval en overleg, intuïtie en verstand, waarin deze uitdaging van het Oosten op symbolische wijze werd voorgesteld.’

Dit staat in de inleiding van het spelregelboekje van mahjong, een oud Chinees spel, Jan Ketzer is een medewerker van de Nederlandse Mahjong Bond en houdt op dit moment een tentoonstelling over mahjong in de bibliotheek van Hengelo.

Niet moeilijk

Gisteren was er ook een demonstratie van het spel. De regels lijken erg ingewikkeld maar dat licht er maar net aan. ‘Een kind leert het in een middag en een volwassene doet er een paar weken over’, vertelt Ketzer. Het spel wordt met vier spelers gespeeld. Met de speelstenen worden, net als bij rummicub, combinaties gemaakt. Wie het eerst vier combinaties en twee dezelfde stenen heeft, roept ‘mahjong!’ en wint de ronde. Dan volgt de uitbetaling van het ingezette geld.In China is het echt gokspel en wordt er om echt geld gespeeld maar hier gebruiken de spelers gewoon speelgeld.

Eerste mahjongpostzegels

Ketzer laat met trots zijn hele verzameling mahjongspellen en attributen zien. Een setje echte Nederlandse Mahjongpostzegels siert de eerste vitrine. Ketzer heeft ze zelf ontworpen om het spel wat te promoten. ‘Kijk deze komt helemaal uit Japan’, zegt hij wijzend naar een spel. Toen hij het Mahjong Museum Tokyo schreef voor wat informatie kreeg hij tot zijn verrassing een heel Japans spel met informatieboekjes teruggestuurd. Als dank gaf hij het museum een setje postzegels, waarvan ze er meteen vijftig bestelden. ‘Het bleken de eerste mahjongpostzegels ter wereld te zijn’, lacht Ketzer.

De spelers beginnen met de demonstratie. Ada legt alles uit aan omstanders. Als iemand combinaties kan maken wordt het spannend. De spelers zijn strategisch bezig door alle stenen af te leggen die voor de tegenstanders nutteloos zijn. ‘Het is wel een verslavend spel omdat het zo leuk is’, vertelt Wil Zwam uit Enschede.

Veel vijftigers

‘Het is een spel voor alle leeftijden, maar op het moment hebben de vijftigers de overhand’, meldt Ketzer. Eind juni beginnen de eerste Europese Kampioenschappen mahjong in Nijmegen.